Söylenti Dergi'deki yazımda Eski Kitap Kokusu Neden Sevilir? anlatmıştım. Size de anlatayım.
Matija Strlič isimli kimyager, bir kütüphanede kitapları koklarken gülümseyen kütüphane çalışanını görünce, kitap kokusu ile mutluluğun nasıl bağdaştığını merak ediyor. Kütüphane çalışanları kitabın kokusunu çok sevdiklerini ve onu kokladıklarında hangi tür maddeden yapıldıklarını anlamasalar da ayırt edebildiklerini söylüyor. Bu konuyu merak eden kimyager, laboratuvar ortamında kitap kokusunu araştırmaya başlıyor.
Burada araya girip bir not ekleyelim. Birimingham Müzesinde katılımcılara şişe içinde muhafaza edilmiş kağıt kokuları koklatılmış. Katılımcıların neredeyse tamamı ya kahve kokusu olduğunu ya da çikolata koktuğunu iddia etmiş. Fakat her ne kadar romantik bir çıkarım olsa da, kahve ya da çikolata tüketirken kitap okumak, kitabın kokusunu değiştirmez. Eski kitapların kokusunu oluşturan bazı kimyasal bozunmalar var.
Matija Strlič’in araştırmasına göre eski kağıtlar Ligin adı verilen, selüloz liflerini birbirine bağlayan bir etmen. Ligin, zaman geçtikçe selülozda sararma oluşturur bu yüzden de eski kitaplar yenilere göre çok daha hızlı sararmaya, renk atmaya başlar. Oksijenle buluştuğunda asite dönüşen Ligin, selülozu parçalamaya başlar ve eski kitapların da sararması bu yüzdendir. Bu kimyasal bozulma sonucunda da “eski kitap kokusu” dediğimiz ve sevmeyeninin neredeyse olmadığı o güzel ortaya çıkar.
Günümüzde kimyasal ayrıştırmalar yapıldığı için yeni kitaplarda, kaliteli baskılarda “Ligin” bulunmuyor. Bu da kitabın daha geç sararmasına sebep oluyor. Fakat ne olursa olsun selüloz yıkıma uğrayacak, her kitap sararmayı başaracaktır.
