Linux / Unix sistemi kullanan kişiler dosya sahiplerini ve izinlerini değiştirmek istedikleri zaman bunu komut satırı kullanarak gerçekleştirebilme imkanına sahip olabilmektedir. Rehberimizde sizlerle komut satırı kullanarak dosya sahiplerini ve izinlerini ayarlayabilme hakkında bilmeniz gereken her şey hakkında bilgi vereceğiz. Bu işlemi yapmak için chmod ve chown komut satırlarını kullanabilirsiniz.


[SIZE=5]
[/SIZE]
[SIZE=5]İhtiyacımız Olanlar Nedir?[/SIZE]

Sizlere sunacağımız adımları gerçekleştirmeden önce komut satırına erişim izninizin bulunması gerekmektedir.
[SIZE=4]
[/SIZE]
[SIZE=4]Adım 1: Dosya ve Klasör İzinlerini Komut Satırı Kullanarak Değiştirme[/SIZE]
Komut satırları arasında kullanacağınız chmod komut satırız sizlere klasörlerinizin ya da dosyalarınızın izinlerini değiştirme noktasında yardımcı olacaktır. Genel anlamda bir dosyada üç kullanıcı türü belirleyebilmeniz mümkündür. Bu kullanıcı türleri ve özellikleri şu şekildedir:

  • Sahip (Owner): Dosya dizinini oluşturmuş olan ve bu dosyanın sahibi olan kişiler.

  • Grup (Group): Aynı grupta yer almakta olan tüm kişiler.

  • Others (diğerleri): Oluşturulan dosyanın grup üyesi ve sahibi olmayan diğer kişiler.

Dosya izinlerini ve sahiplerini görüntülemek istediğiniz zaman 1s – 1 komutunu kullanmalısınız. 1s – 1 dosya1.txt komutunu girdiğiniz zaman sizlere şu gösterilecektir:

  • Rwxr-rw- 1 user user 0 jan 19 12:59 file1.txt

  • “-rwxr-rw-“ şeklinde karşınıza çıkmış olan bölüm sizlere dosyanızda yer almakta olan izinleri göstermektedir. Burada 4 ana harf bulunur bunlar; r, w, x, d, d şeklindedir. Bu harfler dosyanın türünün dizin olduğunu bizlere göstermektedir. Sizlere vermiş olduğumuz örnekte bu harfler yer almamaktadır. Bu harfler satırın ilk harfi şeklindedir. Fakat bu harfler yerine boş yani hayır anlamına gelmekte olan “-“ sembolü bulunmaktadır. Yer alan harflerin özellikleri ise şu şekildedir:

  • X: Bir dosyanın veya klasörün çalıştırma iznini göstermektedir. Herhangi bir dosyaya erişebilmeniz için bu izne ihtiyacınız vardır.

  • W: Klasör veya dosyalara yazma izninizi göstermektedir. Dosyayı düzenlemek veya dosyayı silmek istediğiniz zaman bu izne mutlaka sahip olmanız gerekir.

  • R: Dosyada okuma izninizin olduğu anlamına gelmektedir. Bu izin dosyanın içeriğini okuma imkanı sağlar. Fakat farklı bir işlem yapamazsınız.

  • 1: Dosya veya klasörde yer almakta olan hard linklerin sayısını göstermektedir. Hard link ise yer almakta olan bir dosyanın diğer isimleridir.

  • User user: Dosyanın sahibi olan kişilerle grup sahibinin kim olduğunu göstermektedir.

  • 0: Dosyanın boyutunun ne olduğunu ifade etmektedir.

  • Jan 19 12:59: Dosyada veya klasörde yapılan son düzenlemenin ne zaman gerçekleştirilmiş olduğunu göstermektedir.

  • File1.txt: doya veya klasörün adıdır.

Sizlere dosya dizinini okuma noktasında detaylı bilgi paylaştıktan sonra şimdi girmiş olduğumuz chmod komutuna göre dönebiliriz. Bu komutu kullanarak bir dosyanın ya da klasörün sahip olduğu izinleri değiştirebilme imkanına sahip olursunuz. Bu noktada numaraları ekleyerek basit bir değiştirme adımına gidebilirsiniz. Komut dizininde her dosya izin türünün kendine ait bir numarası bulunmaktadır. Bu numaralar ise şu şekildedir:

  • r (okuma – read) : 4 numarasıyla eşleşmektedir.

  • w (yazma – write): 2 numarasıyla eşleşmektedir.

  • x (çalıştırma – execute): 1 numarasıyla eşleşmektedir.

Sizlere vermiş olduğumuz örnekte eğer file1.tx dosyasının sahip olduğu izinleri şu şekilde ayarlamak isteseydik:

  • rwxr – rw – 1 user user 0 jan 19 12:59 file1.txt

Yazmamız gereken komut şu şekildedir:

  • chmod 746 file1.txt

İncelenmiş olduğu zaman bu komutta yer almakta olan her bir numara kullanıcıların türlerini ve izinlerini temsil etmektedir. İlk sayı olan 7’yi elde edebilmek için 4, 2 ve 1 sayılarını toplamanı gerekir. 4 + 2 +1: 7 Bu sayı bütün izinleri kapsadığı anlamına gelmektedir. İlk numara bizlere dosyanın sahibinin sahip olmuş olduğu izinleri göstermektedir. İkinci sırada yer almakta olan sayı ise 4’tür. İkinci sıradaki bu sayı read yani okuma iznini göstermektedir. Bu izin grup üyelerinin dosyayı okuyabildiğini gösterir. Üçüncü sırada yer almakta olan sayımız ise 6’dır. 6 sayısını elde etmek için 4 ve 2’yi toplamamız gerekecek. Üçüncü sıradaki bu sayımız ise dosyaya erişimi olan diğer türündeki kişilere dosyayı okuyabilme ve yazdırabilme imkanını verdiğimizi gösterir. File1.txt ise bu izinleri vermiş olduğumuz dosyanın adı şeklindedir.

Dosyaların izinlerinin yönetilmesi sırasında kullanılan en yayın değerler ise şu şekildedir:

  • rw – 600: Dosyanın sahibi olan kişiler okuma ve yazma yetkisine sahip olur.

  • rw- r- r – 644: Dosyanın sahibi olan kişiler okuyabilir ve yazabilir. Gruplarda yer alan ve diğer kişiler ise sadece okuyabilir.

  • rw- rw – rw – 666: Dosyanın sahibi olan kişiler, gruplarda yer alanlar ve diğer kişiler dosyayı okuyarak yazabilmektedir.

  • rwx – 700: Dosyanın sahibi olan kişiler bütün yetkilere sahip olur. Gruplarda yer alan ve diğer kişiler ise hiçbir işlem yapamaz.

  • rwx-x-x 711: Dosyanın sahibi bütün izinlere sahip olur. Fakat gruplarda yer alanlar ve diğer kişiler sadece çalıştırabilirler.

  • rwxr – xr – x 755: Dosyanın sahibi bütün izinlere sahip olur. Gruplarda yer alan ve diğer kişiler ise okuma ve çalıştırma iznine sahip olur.

  • Rwxrwxrwx 777: Bütün kullanıcılar bütün izinlere sahip olur.

Dizinlerde yer alan en yaygın izinler şu şekildedir:

  • rw 600: Bu dizin sadece dizinin sahibinin okuma yetkisine sahip olmasını sağlar.

  • rw – r – r 644: Sahip, grup ve diğerlerinin okuma yetkisi vardır. Fakat sadece sahip olan kişi dizini değiştirebilir.

Dosyalarının izinlerini değiştireceğiniz sırada chmod komutunu kullanmak istediğiniz takdirde bunun başka kullanım şekilleri de bulunmaktadır. Yalnız bunlardan birisini öğrenerek her seferinde onu kullanmanız sizin için daha takip edilebilir olacaktır.
[SIZE=4]
[/SIZE]
[SIZE=4]Adım 2: Dosya ve Klasör İzinlerini Komut Satırlarını Kullanarak Değiştirme[/SIZE]
Sizlere chmod komut satırının kullanımı hakkında bilgi verdik. İzinleri düzenleyebilmek için Chown komut satırını kullanabilme imkanınız da bulunmaktadır. Chown komutunun en temel kullanım şeklinin ise şu şekilde olduğunu görebiliyoruz:

  • [COLOR=#ff00ff]chown [ sahip/grup sahibi] [dosya adi][/COLOR]

Sisteminizde “Demo.txt” adına sahip olan bir dosyanız bulunuyorsa ve bu dosyanın sahibini “emre” grup sahibini ise “öğrenciler” olarak ayarlamak istediğiniz noktada kullanmanız gereken komut satırı şu şekildedir:

  • [COLOR=#ff00ff]chown emre:ogrenciler demo.txt[/COLOR]

Örneğimizde de görmüş olduğunuz gibi dosyanızın sahibiyle grup isimlerini ayıracağınız noktada : sembolünü kullanmanız gerekir. Sadece dosyanızın adını değiştirmek istediğiniz noktada ise kullanmanız gereken komut şu şekildedir:

  • [COLOR=#ff00ff]chown emre demo.txt[/COLOR]

Grup isimlerini değiştirmeden sadece dosya sahibinin adını değiştirebilmeniz mümkündür. Bu şekilde bir komut yazdığınız zaman grup sahibinizde değişim olmayacaktır. Dosya adınızı aynı tutup grup sahibini değiştirmek istediğiniz zaman ise kullanacağınız komut satırı şu şekildedir:

  • [COLOR=#ff00ff]chown :ogrenciler demo.txt[/COLOR]

Bu komut satırınızı girdiğiniz zaman ise sadece grup sahibi değişim gösterecektir.
[SIZE=4]
[/SIZE]
[SIZE=4]Adım 3: Chown ve Chmod Komut Satırlarına Ek Hangi Seçenekler Kullanılabilir?[/SIZE]
Bu her iki seçenekte de kullanılabilmekte olan bir özyineleme ise –R komutudur. Bu seçeneği kullanan kişiler genel anlamda belirlenmiş olan klasörler içerisindeki izinler, sahipleri ve ilk klasörün içerisinde yer alan bütün dosya ile klasörleri değiştirebilmektedir. Yalnız bu seçeneği kullandığınız sırada çok dikkatli olmanız gerekir. Çünkü; sistemde yer alan bütün izinleri ve sahipleri değiştirebilirsiniz. Bu da sisteminizde büyük arızalar yaşanması gibi durumlar ortaya çıkmasına sebep olabilir. Kullanabileceğiniz diğer komutlar ise şu şekildedir:

  • -f: Birçok hata mesajının gözükmesinin önüne geçer. Sessiz, gizli ya da basitçe zorlama olarak da adlandırılabilmektedir.

  • -v: Girilmiş olan komuttan etkilenen bütün dosyalar hakkında sizlere bilgi vererek işlemlerinizi buna göre yapmanızı sağlar.

  • -c: -v seçeneğine benzer bir özelliğe sahip olduğunu söyleyebiliriz. Fakat sadece değişiklikler yapıldığı noktada sizlere bilgi verecektir.

Kaynak : https://www.hostragons.com/komut-satiri-kullanarak-dosya-sahiplerini-ve-izinlerini-ayarlayabilme/