Paranızı Nasıl Tutuyorsunuz?

Öncelikle iyi ve kötü, güzel ve çirkin gibi soyut kavramların kişiden kişiye değişik anlamlar ifade ettiğini, kişiler arası yorumlamanın da bu yüzden farklı olduğunu hatırlatalım. Tıpkı bunun gibi, "az ve çok" ifadeleri de görecelidir. Yani bir rakam, bir kişi için çok az olabilirken, başkası için fazla olabilir. Bundan ötürü, metin boyunca kolay anlaşılabilirlik için "100 TL" örneği verilmiştir ve ek olarak metindeki tüm ifadeler kişisel görüş olup öneri veya bilgi anlamı barındırmaz.

Gerçek ve tüzel olsun tüm kişilikler sahip olduklarının değerini korumak ya da değerini artırmak amacındadır. Bir diğer ifadeyle, ortak amaç, sahip olunanın değerinin kaybedilmemesidir. Bu yüzden de koşullar ve sahip olunanın miktarı gözetilerek farklı yollar benimsenir. Kimisi sahip olduğunun tümünü artırabilmek için önemli riskler alır, kimisiyse sahip olduğunu yitirmeme adına en az riske başvurur. Ayrışma da aslında bu risk yönetimiyle ilgilidir. Kabaca düşük ve yüksek risk olarak ikiye bölebilir ve kendi içlerinde koruma mı, değerlendirme mi sorusuna yanıt aranabilir. Örneklerle daha rahat anlaşılacağını ümit ediyorum.

1) En Yüksek Riskle Paranın Korunması veya Değerlendirilmesi
Ekonomide, ister şahsınız adına, ister şirketiniz adına olsun en yüksek riski barındıran yöntem sahip olunan paranın tek yöntemle korunması veya değerlendirilmesidir. Korumayla değerlendirme arasındaki farkı ise kısaca şöyle özetleyebiliriz:
Bugün 100 TL ile 100 Ekmek alınıyor.
Altı ay sonra aynı parayla aynı miktarda ekmek alınıyorsa, değer korunmuş demektir. Şayet tercih ettiğiniz araç(lar) sayesinde bugünkü 100 TL ile altı ay sonra 100'den fazla ekmek alıyorsanız, paranın değeri artmış ve tersi oluyorsa da değeri azalmış demektir. (Enflasyon, ürün zammı, vergi indirimi, savaş, doğal afet, kampanya vb. dışsal faktörler göz ardı edilerek ve para miktarı değişmiş olsa bile)

En yüksek riskle paranın tutulması ise, paranın tek bir kanalda tutularak korunmasının veya değerlendirilmesinin amaçlanmasıdır. Bu yüksek risk barındırır. Örnekle açıklayalım: 100 TL'yi tek kanalda nasıl tutabilirsiniz?..

a) TL Vadeli Mevduatı
Belli periyotlarla yenilenen ve önceden duyurulmuş, sizin de kabul ettiğiniz faiz oranıyla paranızın tümü hesapta kalır. Şayet paranız vadede işlem görürken, yani vade başlangıcından bitişine dek geçen süreçte, TL değer kaybederse, mevcut faiz oranı onun değerini korumasına yeterli gelmeyebilir. Her ne kadar faiz getirisi işlendiğinde rakam artmış olsa da, değer düşmüş veya aynı kalmış olabilir.

b) Döviz
Tüm paranızı, yani örnekte geçen 100 TL'yi yabancı para birimine çevirebilirsiniz. Yabancı para birimine çevirdiğinizde elinize diyelim 25 Birim yabancı para geçmiş olsun. Bunu "a" örneğinde olduğu gibi tutarsanız, sonucu da yine "a" örneğindeki gibi olur. Yerli para birimindeki koşullarından ayrı olarak gelişebilecek yeni koşullar, sizin tercih ettiğiniz para birimini olumsuz yönde etkileyebilir. Yani kurlardaki bir değişiklik sonucunda, X gün sonra o 25 Birim'i TL'ye çevirdiğinizde elinize 110 TL de geçebilir; ancak tersi bir durumun olmayacağının da garantisi yoktur.

c) Yastık Altı
"a" veya "b" seçeneğinde başvurduğunuz para birimini vadeli hesapta tutmak yerine evinizde, kasanızda ya da yaygın söylemle yastık altında tutmanız belki de en riskli durumlardan birisidir. "a" ve "b" seçeneğindeki vadeli durum, değer kaybı olsa bile "c" seçeneğine göre daha verimlidir. Hepsinden ayrı olarak "c" için geçerli olan diğer riskler ise hırsızlık ve yangın gibi sizin dışınızda gelişebilecek ve yalnızca sizi etkileyebilecek durumlardır.

d) İş Yatırımı, Ortaklık, Hisse Senedi Alım Satımı, Borsa
Tüm paranızla yepyeni bir işe kalkışabilirsiniz. Genel kanı, en cesur insanların bu insanlar olduğu yönündedir. Arazi alıp tarıma başlamaktan bina kiralayıp tekstil atölyesi açmaya, bu forum açısından düşünecek olursak e-ticarete atılmaktan sosyal medya fenomeni olabilme adına reklam almaya kadar çok geniş bir yelpazede örnekler barındırır. Örnekteki 100 TL'nin tümünü tek bir işe ayırmak, gerçek manada büyük bir risktir. Ön çalışması yapılmış, nereye nasıl ne kadar harcama yapılacağını gösteren bütçe hazırlanmış, yer tutulmuş, yasal prosedürler tamamlanmış ve hatta tanıtıma geçilmiş bile olsa işin etkin olmaya başladığı gün yaşanabilecek bir gelişme her şeyi sıfıra getirebilir.

Benzer durum bir işe tüm parayla ortak olunması ve hisse senedi alımı (ve satımı) için de geçerlidir. Bugüne dek son bir yılda yükselme eğilimi gösteren bir hisse senedinin, yarın tümüyle negatife dönmeyeceğinin garantisi bulunmamaktadır.

e) Değerli Madenler
Değerli madenler yerine doğrudan "altın" demek daha isabetli olacaktır. Son yıllardaki veriler ışığında, "1" numaralı madde altına yazılabilecek tüm riskli yöntemler içerisinde belki de en güvenilir yol budur. Barındırdığı risk, daha çok acil ihtiyaç durumundaki değerin belirsizliğidir. Öte yandan uzun vadeli olarak düşünülürse güven barındırabilir. Kısa ve orta vadede yüksek riske sahip olsa da, uzun vadede görece daha az riskli olduğu söylenebilir.

Riskine ilişkin şöyle bir örnek verelim: 100 TL'nizin tümünü aynı değerli madene yatırdınız ve uzunca bir süre dokunmayacağınızı kabul ettiniz. Gel gelelim üç ay sonra acil bir ihtiyaç göründü. Siz, altınınızı satıp TL alacakken, hiç umulmadık bir şekilde altın rezervi bulunduran bankalardan (veya devletlerden) biri ise bir başka para birimine ihtiyacından ötürü rezervini eksiltme yoluna gitti ve altın fiyatları düştü. Bir başka seçenekse, tam da sizin nakit ihtiyacınızın olduğu sırada altın fiyatları aşırı derecede yükseldi ve küresel düzeyde herkes, elindeki altını satma eğilimine geçti. Değerli madenin gerçek anlamda sizin için bir değeri olmayacaktır...

f) Sanal Paralar
Bu konu hakkında hiçbir fikrim olmasa da, elle tutulan ve gözle görülen şeylerin değerli olduğu kanısındayım. Önceki alt maddelerde bile risk bulunurken, "sanal" olanda çok daha fazla risk olabileceği düşüncesindeyim. (Bununla ilgili görüşlerinizi merak ediyorum.)


2) En Düşük Riskle Paranın Korunması veya Değerlendirilmesi
En düşük risk, portföyün olabildiğince dağıtılmasıyla mümkündür. En düşük riskin alınması, farklı kanallarda paranın tutulması olduğundan, zarar - sabitlik - kazanç oranları farklılık gösterecektir.

En düşük riskli portföy yönetiminde tercih edilen kanallardan biri ayırdığınız değeri artırırken, bir diğeri sabit tutabilir ve bir başkası da düşürebilir. O an büyük olasılıkla "keşke tüm parayı en yüksek değeri getirene yatırsaydım" ya da "keşke paranın hiçbir kısmını düşürene koymasaydım" diyeceksinizdir. Yalnız tam bunu söylerken aklınıza gelmesi gereken şey, birkaç ayı geçelim, bir gün sonrasının bile tahmin edilemeyeceğidir. Yani bir başka deyişle, en az riski alarak, en azından elinizdekini kaybetmemiş olursunuz.

En düşük riskle paranın korunması ya da değerlendirilmesi için en az iki farklı yöntem gerekir. Örnekte verilen 100 TL'yi bu açıdan düşünmek anlamsız olsa da, örneğin anlaşılabilmesi için aynı rakam üstünden düşünelim: 100 TL var ve en düşük riski almak istiyoruz... Bu durumda en az iki yöntem belirleniyor.

Senaryo A
40 TL karşılığı altın alınıyor ve 60 TL ise 32 günlük bir vadeli hesaba yatırılıyor. 32 günün sonunda altın fiyatı tepe taklak oluyor ve 40 TL karşılığı aldığınız altını anca 20 TL'ye satıyorsunuz, 60 TL'ye ise vadeli hesap 1 TL eklemiş ve senaryoda enflasyondaki değişim dikkate alınmasın ve alım gücü de aynı kalsın. Zararda mısınız, kazançta mı, yoksa aynı mı kaldı elinizdekiler?..

20 + 60 + 1 = 81 TL yeni bakiyeniz olmuş oldu. Altındaki yarı yarıya zarar sizi tümüyle eklemedi ve portföyü böldüğünüz için kaybınız en fazla %20 sularında...

Senaryo B
100 TL'yi dört eşit parçaya bölüyorsunuz. 25 TL ile yine altın alırken, diğer çeyreklerin her biri ile sırasıyla ABD Doları alıp mevduata koyuyor, TL cinsinden evinizde tutuyor ve hisse senedi alıyorsunuz. Yine 32 gün sonunda enflasyon dikkate alınmıyor ve alım gücü de aynı. Kuvvetle muhtemel tercih ettiğiniz dört araçtan en az biri 25 TL'yi artırırken, en az biri de 25 TL'yi olumsuz etkileyecektir. Artıların eksileri götürdüğünü varsayalım, elinizdeki paranın değerini korumuş oluyorsunuz...

Risk almalı mı, almamalı mı?
Risk alanlar sayesinde günümüzdeki birçok olumlu gelişme ve ilerleme yaşandı. Eğer birileri bir şeylere cesaret edememiş olsaydı, bir arpa boyu yol kat edebilmek çok daha güç olurdu. Özellikle üretim amaçlı yatırımları bu noktada takdir etmek gerekir; ancak eldeki avuçtakini, çocuk çoluğun rızkını tümüyle aynı kanala yatırıp zengin olma hayali kurmak önerilen bir şey değil. İş kurma ve yatırım planları olsun, paranın tek tip kanalda tutulma amacı olsun, belli oranda başka kanallarda da o örnekteki 100 TL'nin tutulması, olası bir aksilikte can suyu olabilir, yaşamınızı devam ettirebilme olanağı sağlayabilir. Özetlemek gerekirse, yüksek risk almaktan kesinlikle kaçınılmalı ve en azından iki ayrı araç tercih edilmeli.

İyi forumlar...

Güzel yazı olmuş ellerinize sağlık. :)

Teşekkürler ASametYildirim

döviz alımı yaparken riski bölmek adına kademeli alım gercekleştirip ortalama hangi kurdan aldığımı bir kenara not edip ona göre hareket ediyorum.

verifyersin Güzel yöntem Hocam. Yalnız bankalardan (internet bankacılığı veya şube gibi) yapıyorsanız, tanıdık bir kuyumcu ya da döviz bürosunda da denemenizi öneririm yakınınızda varsa. Koydukları kâr payı bir miktar daha az olabiliyor ve büyük miktarda alım - satım yaparsanız tasarruf sağlamış olursunuz.