Belki kaynak kelimesini kullandığımız için karışıklık yaşıyor olabilirsiniz. Bu nedenle kaynakça veya referans kelimelerini kullanırsak daha iyi olacak sanırım. Şöyle sıralayalım; Kaynakça veya referans gösterilmesinin nedenleri nelerdir? Veya neden kaynak ve referans kullanmalıyız?
1. İçeriğin önceden bir başkası tarafından yazılmış olduğunu belirtmiş oluruz. Böylece intihallerin önüne geçmiş, aşırmacılık yapmadığımızı (Erözden, 2005) belirtmiş oluruz.
2. Kaynakça kullanılan bir makale her zaman, daha bilimsel ve mesleki nitelikte bir yazı olduğunu kanıtlar.
3. Yazı içeriği ile ilgili araştırma yapacak olan kişilere, daha fazla nereden ve ne şekilde araştırma yapacaklarına dair yol, yöntem göstermiş oluruz.
4. Eğer bir konu hakkında iddiada bulunuyorsak, bu konu ile ilgili referansları göstermek, iddiamızın desteklendiğini açıklar.
5. Başka kaynaklardan yazdığımız içerikteki iddiaların doğruluğunu, bu kaynağa atıfta bulunarak ona yüklemiş oluruz.
6. Özellikle alıntılarda referans göstermek, insan olduğumuzdan dolayı ahlak kuralları açısından son derece önemlidir.
7. Yine alıntı yaptığımız kaynak kamu malı olsa bile, referans göstermekte yine ahlaki bir kuraldır. (Örnek: Kur'an-ı Kerim)
8. Referans göstermek yazılarımızı kötü göstermez. Doğrulanabilirlik oranını arttırır.
9. Kaynak gösterme bilim ve sanat etiğinin gereğidir. (Hacettepe Üniversitesi, Bilimsel yayınlarında kaynak gösterme ilkeleri.)
10. Referans göstermediğiniz sürece, oluşturduğunuz içeriğin size ait olduğu varsayılır.
11. Yalnızca aynı yöndeki düşünceler için değil, karşıt düşünceleri de referans olarak göstermek, okuyucunun makalenizi derinlemesine algılamasını sağlar.
12. Referans göstererek aynı zamanda tarafsız bir makale oluşturduğunuzu kanıtlarsınız.
13. Referans göstermek, kısa bir makale yazsanız bile derin bir araştırmanın sonucu olduğunu ortaya koyar.
14. Bir başkasının yapmış olduğu araştırmayı, referans göstermeden yayınlamanız entellektüel hırsızlıktır.
15. Web sitesi yazarlarının referans göstermediği takdirde ahlaki sorumluluğu bulunsa da, öğrenciler veya öğretmenler için referans gösterilmeyen başkasına ait bir içerik öğrencilikten (meslekten) atılmaya kadar gidecek ciddi sonuçlar doğurur. Web sitesi yazarlarının da, bu doğrultuda referans göstermeden oluşturdukları bir içerik kesinlikle manevi duygularını şimdi olmasa bile gelecekte zedeleyecektir.
16. Referans göstererek, daha önce bu konu hakkında yapılmış araştırmaları da düzeltme şansınız olacaktır. Referans göstermediğiniz takdirde ise, sizin içeriğiniz de referans göstermeden kaynak olarak kullandığınız içerik gibi doğru bir içerik sayılmayacaktır.
Belki biraz daha uzatabiliriz ama sanırım bunlar yeterli olacaktır. Ancak farklı algılamaları ortadan kaldırmalıyız. Şöyle ki; özgün bir yazı zaten bizim kendi düşüncelerimizin eseridir. Ancak bu eseri oluşturma esnasında, bir kaynaktan yararlanıyorsak ve bunu referans olarak göstermiyorsak, bu durumda ahlaki bir sorumluluk doğar. Bu sorumluluğa uymadığımız takdirde; bu durum kimse tarafından hoş karşılanmaz.
Kaynak gösterilmesi gereken yerler ile gösterilmesi gerekmeyen yerleri bilmiyorsak zaten gösterdiğim nedenleri okumaya gerek bile yok. Böyle bir durumdaysak, öncelikle bunu araştırmalıyız. Bilmiyorum daha başka nasıl anlatabilirim.
Ek olarak; Her kaynak güvenilir değildir. Bu konuda bir miktar bilgi için şuraya bakabilirsiniz.
1. İçeriğin önceden bir başkası tarafından yazılmış olduğunu belirtmiş oluruz. Böylece intihallerin önüne geçmiş, aşırmacılık yapmadığımızı (Erözden, 2005) belirtmiş oluruz.
2. Kaynakça kullanılan bir makale her zaman, daha bilimsel ve mesleki nitelikte bir yazı olduğunu kanıtlar.
3. Yazı içeriği ile ilgili araştırma yapacak olan kişilere, daha fazla nereden ve ne şekilde araştırma yapacaklarına dair yol, yöntem göstermiş oluruz.
4. Eğer bir konu hakkında iddiada bulunuyorsak, bu konu ile ilgili referansları göstermek, iddiamızın desteklendiğini açıklar.
5. Başka kaynaklardan yazdığımız içerikteki iddiaların doğruluğunu, bu kaynağa atıfta bulunarak ona yüklemiş oluruz.
6. Özellikle alıntılarda referans göstermek, insan olduğumuzdan dolayı ahlak kuralları açısından son derece önemlidir.
7. Yine alıntı yaptığımız kaynak kamu malı olsa bile, referans göstermekte yine ahlaki bir kuraldır. (Örnek: Kur'an-ı Kerim)
8. Referans göstermek yazılarımızı kötü göstermez. Doğrulanabilirlik oranını arttırır.
9. Kaynak gösterme bilim ve sanat etiğinin gereğidir. (Hacettepe Üniversitesi, Bilimsel yayınlarında kaynak gösterme ilkeleri.)
10. Referans göstermediğiniz sürece, oluşturduğunuz içeriğin size ait olduğu varsayılır.
11. Yalnızca aynı yöndeki düşünceler için değil, karşıt düşünceleri de referans olarak göstermek, okuyucunun makalenizi derinlemesine algılamasını sağlar.
12. Referans göstererek aynı zamanda tarafsız bir makale oluşturduğunuzu kanıtlarsınız.
13. Referans göstermek, kısa bir makale yazsanız bile derin bir araştırmanın sonucu olduğunu ortaya koyar.
14. Bir başkasının yapmış olduğu araştırmayı, referans göstermeden yayınlamanız entellektüel hırsızlıktır.
15. Web sitesi yazarlarının referans göstermediği takdirde ahlaki sorumluluğu bulunsa da, öğrenciler veya öğretmenler için referans gösterilmeyen başkasına ait bir içerik öğrencilikten (meslekten) atılmaya kadar gidecek ciddi sonuçlar doğurur. Web sitesi yazarlarının da, bu doğrultuda referans göstermeden oluşturdukları bir içerik kesinlikle manevi duygularını şimdi olmasa bile gelecekte zedeleyecektir.
16. Referans göstererek, daha önce bu konu hakkında yapılmış araştırmaları da düzeltme şansınız olacaktır. Referans göstermediğiniz takdirde ise, sizin içeriğiniz de referans göstermeden kaynak olarak kullandığınız içerik gibi doğru bir içerik sayılmayacaktır.
Belki biraz daha uzatabiliriz ama sanırım bunlar yeterli olacaktır. Ancak farklı algılamaları ortadan kaldırmalıyız. Şöyle ki; özgün bir yazı zaten bizim kendi düşüncelerimizin eseridir. Ancak bu eseri oluşturma esnasında, bir kaynaktan yararlanıyorsak ve bunu referans olarak göstermiyorsak, bu durumda ahlaki bir sorumluluk doğar. Bu sorumluluğa uymadığımız takdirde; bu durum kimse tarafından hoş karşılanmaz.
Kaynak gösterilmesi gereken yerler ile gösterilmesi gerekmeyen yerleri bilmiyorsak zaten gösterdiğim nedenleri okumaya gerek bile yok. Böyle bir durumdaysak, öncelikle bunu araştırmalıyız. Bilmiyorum daha başka nasıl anlatabilirim.
Ek olarak; Her kaynak güvenilir değildir. Bu konuda bir miktar bilgi için şuraya bakabilirsiniz.
Bilgi paylaşımınız için teşekkürler. Etik konusundaki yaklaşımınızı da büyük oranda doğru buluyorum.
Ben araştırdığım bir konuda eğer araştırma yaptığım site kaynak belirtilmesini istiyorsa rewrite yapmama rağmen yazı sonunda kaynak belirtiyorum. Ama araştırdığım sitede "kaynak belirtin, tüm hakları saklıdır, alıntı yapılamaz vb." gibi herhangi bir yazı bulunmuyorsa rewrite yaparken herhangi bir kaynak belirtmiyorum.
14. maddede belirttiğiniz konu üzerine ise yukarıda tırnak içindeki açıklamalardan herhangi biri de yoksa ben de o yazıya neticede bir araştırma yaparak ulaştığım için kaynak belirtmemede etiğe aykırı bir durum olduğunu düşünmüyorum. Zaten söz konusu yazılar çok genel ve bilimsel içeriklerden oluşuyor ve bu sitelerin bazılarında da "bu sitedeki yazılar internet, dergi vs. araştrılarak hazırlanmıştır" gibisinden ibare bulunuyor.
Ayrıca ben de sitemdeki bazı yazılar tamamen özgün ve bazı görseller bana ait olmasına rağmen kullanımını kısıtlayıcı hiçbir ibare kullanmıyorum. genellikle alt kısıma eklenen "r ve c" kısaltma harflerini dahi kullanmıyorum. Ben nasıl ki bazı bilgileri internetten araştırıp kullanıyorsam başkaları da benim sitemdeki yazıları kullansın diyorum. Kopyala/yapıştır yaparsa zaten kendi zararına, yeniden yazıyorsa da buyursun yazsın. Bilgiden herkes faydanlansın zaten herkes rızkını yer diye düşünüyorum.
İşin özü her ne kadar görüş ve yorum farkları olabilse de genelgeçer etik ve ahlak kuralları olduğuna ve olması gerektiğine kesinlikle inanıyorum. Bahsettiğim konudaki farklı yorumları bu yüzden merak ediyorum. Herkesin görüşlerini bekliyorum.
Saygılar.