bilgive adlı üyeden alıntı
Belki kaynak kelimesini kullandığımız için karışıklık yaşıyor olabilirsiniz. Bu nedenle kaynakça veya referans kelimelerini kullanırsak daha iyi olacak sanırım. Şöyle sıralayalım;
Kaynakça veya referans gösterilmesinin nedenleri nelerdir? Veya
neden kaynak ve referans kullanmalıyız?
1. İçeriğin önceden bir başkası tarafından yazılmış olduğunu belirtmiş oluruz. Böylece intihallerin önüne geçmiş, aşırmacılık yapmadığımızı (Erözden, 2005) belirtmiş oluruz.
2. Kaynakça kullanılan bir makale her zaman, daha bilimsel ve mesleki nitelikte bir yazı olduğunu kanıtlar.
3. Yazı içeriği ile ilgili araştırma yapacak olan kişilere, daha fazla nereden ve ne şekilde araştırma yapacaklarına dair yol, yöntem göstermiş oluruz.
4. Eğer bir konu hakkında iddiada bulunuyorsak, bu konu ile ilgili referansları göstermek, iddiamızın desteklendiğini açıklar.
5. Başka kaynaklardan yazdığımız içerikteki iddiaların doğruluğunu, bu kaynağa atıfta bulunarak ona yüklemiş oluruz.
6. Özellikle alıntılarda referans göstermek, insan olduğumuzdan dolayı ahlak kuralları açısından son derece önemlidir.
7. Yine alıntı yaptığımız kaynak kamu malı olsa bile, referans göstermekte yine ahlaki bir kuraldır. (Örnek: Kur'an-ı Kerim)
8. Referans göstermek yazılarımızı kötü göstermez. Doğrulanabilirlik oranını arttırır.
9. Kaynak gösterme bilim ve sanat etiğinin gereğidir. (Hacettepe Üniversitesi, Bilimsel yayınlarında kaynak gösterme ilkeleri.)
10. Referans göstermediğiniz sürece, oluşturduğunuz içeriğin size ait olduğu varsayılır.
11. Yalnızca aynı yöndeki düşünceler için değil, karşıt düşünceleri de referans olarak göstermek, okuyucunun makalenizi derinlemesine algılamasını sağlar.
12. Referans göstererek aynı zamanda tarafsız bir makale oluşturduğunuzu kanıtlarsınız.
13. Referans göstermek, kısa bir makale yazsanız bile derin bir araştırmanın sonucu olduğunu ortaya koyar.
14. Bir başkasının yapmış olduğu araştırmayı, referans göstermeden yayınlamanız entellektüel hırsızlıktır.
15. Web sitesi yazarlarının referans göstermediği takdirde ahlaki sorumluluğu bulunsa da, öğrenciler veya öğretmenler için referans gösterilmeyen başkasına ait bir içerik öğrencilikten (meslekten) atılmaya kadar gidecek ciddi sonuçlar doğurur. Web sitesi yazarlarının da, bu doğrultuda referans göstermeden oluşturdukları bir içerik kesinlikle manevi duygularını şimdi olmasa bile gelecekte zedeleyecektir.
16. Referans göstererek, daha önce bu konu hakkında yapılmış araştırmaları da düzeltme şansınız olacaktır. Referans göstermediğiniz takdirde ise, sizin içeriğiniz de referans göstermeden kaynak olarak kullandığınız içerik gibi doğru bir içerik sayılmayacaktır.
Belki biraz daha uzatabiliriz ama sanırım bunlar yeterli olacaktır. Ancak farklı algılamaları ortadan kaldırmalıyız. Şöyle ki; özgün bir yazı zaten bizim kendi düşüncelerimizin eseridir. Ancak bu eseri oluşturma esnasında, bir kaynaktan yararlanıyorsak ve bunu referans olarak göstermiyorsak, bu durumda ahlaki bir sorumluluk doğar. Bu sorumluluğa uymadığımız takdirde; bu durum kimse tarafından hoş karşılanmaz.
Kaynak gösterilmesi gereken yerler ile gösterilmesi gerekmeyen yerleri bilmiyorsak zaten gösterdiğim nedenleri okumaya gerek bile yok. Böyle bir durumdaysak, öncelikle bunu araştırmalıyız. Bilmiyorum daha başka nasıl anlatabilirim.
Ek olarak; Her kaynak güvenilir değildir. Bu konuda bir miktar bilgi için
şuraya bakabilirsiniz.
Üstadım, ellerinize sağlık, hassas bir konu olan "neden kaynak göstermeliyiz" sorusunun yanıtı olarak temel başvuru niteliğinde bilgiler vermişsiniz.
Ancak benim bu başlığı açan arkadaşıma sorduğum bir soruydu ve hala geçerli, lakin verdiğiniz listede benim sorumun karşılığı yok.
Soruyu daha net bir biçimde sorayım: Neden, kendi yazdığımız bir metne, sanki kaynağı o internet sitesi imiş gibi kaynak göstermek makbul bir davranıştır?
Açayım. Akademik anlamda "atıf", "başvuru", "intihal", "esinlenme", "alıntı", "çalıntı", "özet", vb. uzayıp giden bir kategoride uzun süren lisansüstü deneyimim sayesinde epey bir terbiye edindim. Fakat yol bitmedi, öğrenmeye devam ediyorum, fakat açıkçası kafam hiç karışık değil. Çünkü birbirine benemez görünse de, okumadığı bir kitaptan, söylenmemiş bir sözü, kendi söylediklerine dayanak olarak sunan bir öğrencime söyleyeceğim şey, bu yaptığının intihal ile eşdeğer olduğudur.
Bildiğiniz gibi, sizin de yazdıklarınızda referans gösterdiğiniz Kutsal metinler değişmez, değiştirilemezdir; fakat aynı zamanda yoruma açıktır: Fıkıh, Kelam, Hadis, Tefsir, İçtihad vd. metinler bunun için vardır. Fakat burada da, bildiğiniz gibi Hadis alanı uzun bir süre sahihlik krizi ile karşı karşıya kalmıştır. Bu durumda, Hz. Peygamber'e ait olmayan bir sözü ona atfetmek kolaylığı, bir alışkanlığa dönüşmüştü ve her türlü cehaletin, rezaletin dayanağı yapılmaya çalışılıyordu. Bildiğiniz gibi bunun önlemi İslam tarihinde pek çok örneği görülen biçimde alınmıştır.
Arkadaşımızın sorusu açık. Fakat verilen cevaplar biraz başka başka. Mesele "etik" ise, yazanın, esinlenmediği, başvuru olarak kullanmadığı bir kaynağı, yazısının sonuna kaynak olarak iliştiresinin, kendisine, metnine, web sitesine, nasıl bir faydası olabilir? Anlamaya, öğrenmeye çalıştığım budur.
Eğer, (burada herkesten daha az bilgili olduğumu söyleyeyim internet ve içeriği konusunda) bunun bir faydası varsa, özenerek hazırladığım, içeriğini de öykü yazar gibi kendi yazdığım kendi internet sitemin içeriğine üniversite, vakıf, devlet kuruluşu, TDK, IMDB, Wikipedia gibi muteber "kaynakları" iliştirmeye başlayayım ben de.
Sonuç, ellerinize sağlık, herkesin mutlaka okuması ve başucu bilgisi olarak kullanması, hatta her birini davranışa dönüştürmesi gereken bir etik değeri görünür, kullanışlı hale getirmişsiniz.
Ancak, ünlü bir ressamın resmine öykünerek yapılan, sonra "yok be, fena da olmadı" denilen bir resmin altına, onun imzasını atan kişinin, kendisine, o resme, resim sanatına, ne faydası olur?, onu hala merak etmekteyim.
Saygılar.