Yitip Gidenler: Dmoz

Bir dizinin, çok yakın bir tarihte bu denli önemli olabilmiş olmasına akıl erdirmek oldukça zor. Ancak Dmoz, 1998 ve 2017 yılları arasında gerçekten de internette hem kullanıcılar, hem de site sahipleri için önemli olmayı başarabilmiş bir dizindi.

Not: Dmoz yitip gitmiş olabilir ancak WM Aracı Dizin hâlâ sizlere hizmet vermeye devam ediyor. :) Sitenizi kaydettirmeyi unutmayın!

Yazıya girmeden önce belirtelim. Dmoz organizasyon olarak hayattaydı, bugün kendisinin arkasından adını da anan bir başka dizin ortaya çıktı ancak bizim bahsettiğimiz site elbette orijinal alan adıyla ‘dmoz.org’ olacak.  Ayrıca bugün onun kadar kök söktürmüyor olsa da ‘Curlie’ (Dmoz’un devamı), hiç de fena bir yol kat etmiyor, dizin sevdalılarına duyurulur. Gerçi site sahipleri dışında dizin sitesi ziyaret eden kaç site kaldı bunu da söylemek oldukça zor. Peki, bu yitip gidenimiz nasıl bir hikâyeye sahipti?

1998 yılını düşünün. Yapay zekâ ancak bilim kurgu filmlerinde bugünkü kadar güçlü ve Google henüz bu sene içerisinde kurulmuş. Dönemin arama motoru devi olan Yahoo yalnızca 4 yaşında. Dolayısıyla dizin projelerinin akılda pek de mantıksız olduğunu söylemek zor, zira arama motorları dahi neredeyse birer dizin sitesi gibi hareket ediyorlar. İşte böyle bir dönemde Dmoz, iş bilir bir editör kadrosuyla ve detaylı çalışmalarıyla kolay bir biçimde bilinirliğini yükseltti. Editörler elbette çalışma algoritmalarına sahip değillerdi. Ancak sistemli çalıştıkları bu gönüllü işi doğru yürütmeleri sayesinde, Dmoz hızla büyümeye devam etti. Harika bir dizin sunuyor olsanız dahi, arama motorlarının kullanıcı için daha avantajlı olduğu su götürmez bir gerçek. Bu fark açılana kadarki dönemdeyse, dizinler arasında parlayan Dmoz’u görmemek oldukça zordu. Sene 2010 olduğundaysa arama motorlarıyla dizin sitelerinin arasındaki fark iyice belirginleşmişti. Dmoz hâlâ parıl parıl parlıyordu ancak ışığı Google, Bing, Yahoo gibi sitelerin yanında sönük kalıyordu ve parıltısı aslında ona zarar da veriyordu.

Algoritma Yoksulluğu ve Yolsuzluk

Dmoz.org güçlendikçe, websiteleri için buradan bağlantı almak da oldukça önemli bir hale geliyordu. Bu iş editörlerin, başvuru yapan siteleri sisteme ekleyip eklememe tercihleriyle işlemekteydi. Yani bir algoritma ortada değildi ve editör kararları öne çıkıyordu. Yapay zekâ gibi konular yükselirken oldukça eski geliyor değil mi?

Editörlerle çalışmanın büyük sistemler için önemli bir eksisi daha bulunmakta. Yolsuzluk. Nihayetinde gönüllü bir iş olması, aynı zamanda sistemin devleşmesiyle birlikte Dmoz, yolsuzlukların da sık sık yaşandığı bir yer halini almıştı. Özellikle sene 2015 olduğunda, Dmoz yalnızca internet sitesi sahipleri için iyi bir bağlantı kaynağı olan, kullanıcıya hitap etmeyen ve forumlarda sık sık yolsuzluk paylaşımlarıyla anılan bir internet sitesi olmuştu. Sanırım bu özverili, gönüllülük esasına önem veren yönetimin de dikkatini çekmiş olacak ki, büyük bir faaliyet ve organizasyon olmasına rağmen 2017 yılında sistemin fişini çekmeye karar verdiler. Bizlere de bu sitenin arkasından “Ah, ah” demek düşüyor.

Dmoz’la ilgili sizin hatıralarınızda neler yer alıyor? Sitede gönüllü editör olma şansınız olmuş muydu? Yorumlarda görüşelim efenim.