Yapay Zeka Nedir? Yapay Zekanın Gelişimi Ne Durumda?

Artificial Intelligence (AI) yani yapay zeka, bir bilgisayarın neredeyse insanmış gibi düşünmesine, tepki vermesine ve eyleme geçmesine olanak sağlayan, makinelerde kullanılan geliştirilmiş bir zeka çeşididir. Özellikle son yıllarda bir hayli artışta olan yapay zeka, büyük şirketlerin yaptığı yatırımlarla beraber gelişimini bir hayli arttırdı. Peki günümüzde hayatın her alanına dahil olan yapay zekanın tarihçesi ve gelişme durumu nasıl, yapay zeka kavramının altında yatanlar neler?

Yapay Zekanın Tarihçesi

Yapay zekanın tarihçesine baktığımızda bu tarihçenin Antik Yunan kültürüne dayandığını görebiliyoruz. O zamanlar büyük mucitlerin çıktığı eski Yunanistan'da insanlar geliştirdikleri "akıllı makineler" ile aslında yapay zekanın temelini atmış oldular. Bu makinaları, AI tarihçesi olarak baz alan bilim insanları, o zamanlardan beri yapay zekanın hayatımızda var olduğunu ve geliştirilmeye devam ettiğini söylüyorlar. Fakat yapay zeka ile alakalı elde tutulur ilk somut bilgiler, 1950 yılında Alan Turing tarafından kaleme alınmış "Computing Machinery and Inteligence" adlı makalesiyle hayatımıza girdi. Yayınlanan bu makalenin ardından yapay zeka kavramını öğrenen insanoğlu, o zamanlarda yaptıkları çalışmalar ile bu kavramın daha da derinine inmeye çalıştılar. 1956 yılında John Corthy yaptığı bir konferans ile ki bu konferans AI için ilk bilimsel konferans olarak kabul edilir, yapay zeka ile alakalı bazı önemli teoriler ve çözülmesi gereken problemler ortaya atmış, AI'nin tehlikelerinden bahsetmiştir.

Bu konferansın ardından yapay zekaya tamamen faydalı diye bakılırken insanoğluna zarar verebilecek şekilde de bakılmıştı. Yani John Corthy, insanların AI'ye bakış açısını tamamen değiştirmişti. O olaydan sonra AI hakkında çalışmalar daha da artmış, yapay zeka 1950 ile 1975 yılları arasında altın çağını yaşamıştı. Dünyanın hemen hemen her yerindeki bilim insanları ve mucitler, AI'nin üzerine gitmiş, geliştirilmesinde büyük rol oynamışlardı. Fakat 25 yıl içerisinde yapılan çalışmalar maalesef yapay zeka tehlikeli mi değil mi sorusunun bile net cevaplanmasını sağlayamamıştı. 1975 yılından sonra insanların ilgisini kaybeden AI, duraklama dönemine girerek, 2000'lerin başına kadar rafa kaldırılmıştı.

İlginizi Çekebilir!

Yapay Zeka Neden Sürekli Yalan Söylüyor?

Hep mi öveceğiz? Biraz da eleştirelim. Yapay zeka dil modelleri sürekli olarak yalan söylüyor ve söylediği yalanların da sonuna kadar arkasında duruyor. Tamam ama bu hatayı neden yapıyor? Gelin açıklamaya çalışalım. Eğer “Neym...

Yapay Zekaya Sahip İlk Robot

1900 - 2000 yılları arasında altın çağını yaşayan AI ile alakalı makinelerde yapılan çalışmalarda bilim insanları yeni bir keşifte bulunmuşlardı. Öyle ki bu çalışmalar bilimi de aşmış, her alanda duyulmaya başlanmıştı. Yapay bir zeka geliştirmeye çalışan insanlar, bu zekaya sahip makinelere ne diyeceğini bilmiyor iken 1921 yılında Çek oyun yazarı Karel Capek, "yapay insanlar" diye bir fikir bulduğunu belirterek "Rossum's Universal Robots" adlı bir sahne oyunu kaleme aldı. Böylelikle robot ve yapay zeka terimleri ilk defa birlikte kullanılmış oldular. Bu oyundan ilham alan bilim insanları ise bu sahne oyunundan sonra "yapay zekaya sahip insan benzeri makineler" yerine "yapay zekalı robotlar" terimini kullanmaya başladılar. Bu robot terimini kısa sürede benimseyen bilim dünyası, tam 8 yıl sonra, 1929 yılında Gakutensoku adlı japon robot üretmeyi başardılar. Japon Profesör Makoto Nishimura ve ekibi tarafından üretilen bu robot, sahip olduğu zayıf yapay zeka ile yeni bir çağ başlatmış oldu.

Yapay Zekanın Geçmişten Günümüze Gelişimi (1949 - 2023)

Takvimde yıllar 1949'u gösterdiğinde insanlar artık yapay zeka ve robot kavramlarını iyice öğrenmişlerdi. Bu iki kavramı birleştirmenin yollarını arayan insanlar, uzun süren çalışmalar sonucunda bunu bir nebze başardılar. Bir nebze diyorum çünkü bilim insanları AI'nin yarım asırdır çözülemeyen o sorusuna hala cevap arıyorlar. Yapay zeka tehlikeli mi?

Yıllara Göre Yapay Zekanın Günümüze Kadar Olan Gelişimi;

• 1949: O zamanın ünlü bilgisayar bilimcisi Edmund Callie Berkley, yapay zekaya sahip robotlar üzerine yaptığı araştırmalarını "Dev Beyinler veya Düşünen Makineler" adlı kaleme aldığı kitabında açıkladı.
• 1950: Alan Turing, "Taklit Oyunu" adlı bir makine zekası testi tasarladı.
• 1951: İngiltere Manchester Üniversitesi'nde geliştirilen ‘Ferranti Mark 1' makinesinin yapay zekasını kullanan Christopher Strachey bir dama oyunu, Dietrich Prinz ise bir satranç oyunu geliştirdi. Bu iki oyunda da rakip yapay zeka idi.
• 1952: Christopher Strachey tarafından geliştirilip yayınlanan dama oyununu daha da geliştiren Arthur Samuel adlı bilgisayar bilimcisi, oyunun yapay zekasının algoritmasını değiştirerek tamamen öğrenebilir bir algoritma haline getirdi. Bu algoritma oynadığı insan rakiplerinin oyun hamlelerini kaydedip öğrenebiliyor ve uygulayabiliyordu.
• 1955: John McCarthy adlı bilgisayar bilimcisi ve ekibi, tarihteki ilk ‘yapay zeka' çalışmaları yürütmek için atölye ve laboratuvar kurdu.
• 1958: AI için tarihteki ilk atölyeyi kuran John McCarthy, 3 yıllık bir çalışmanın sonucunda yapay zeka programlama dili olan LISP dilini geliştirdi.
• 1959: Arthur Samuel gerçekleştirdiği bir bilimsel sunumda yapay zekaya satrançta olasılık ve hamle hesaplamasını öğretebildiğini duyurdu. "Makine öğrenimi" terimi ilk defa bu sunumda kullanıldı.
• 1961: Yapay zeka ve robot üzerine yapılan çalışmalar tabii ki en çok endüstriyel sanayinin ilgisini çekiyordu. O zamanlar fabrika sahipleri yapay zeka çalışmalarına ciddi yatırımlar yapıyorlardı ki bu yatırımlarının ilk meyvesini Unimate adı verilen tam otomasyon çalışabilen bir robot ile aldılar. Unimate, sahip olduğu yapay zekası ile araba yedek parça fabrikasında çalışarak ciddi bir işe imza attı.
• 1965: Yapay zekanın artık emekleme çağını atlatan insanoğlu, yapay zekaya yürümeyi öğretmek istiyordu ve bunu da başardılar. Edward Feigenbaum ve Joshua Lederberg, insanların düşünme yapısını kendisine kopyalayabilen ve adına ‘uzman yapay zeka sistemi' adı verdikleri bir algoritma geliştirdiler.
• 1966: Yapay zekanın sadece yürüme zamanı değil, konuşma vakti de gelmişti artık. Joseph Weizenbaum geliştirdiği NLP adlı bir algoritma geliştirdi. Bu algoritmayı bir robota entegre etmeyi başaran Weizenbaum, robotun insan konuşmalarını taklit ederek sesli konuşmasını sağladı. Bu robota önce ‘geveze robot' adı veren Wezenbaum, ileride daha da geliştirerek robotun ismini psikoterapist ELIZA adını verdi.
• 1968: Sovyetlerin en ünlü matematikçilerinden birisi olan Alexey Ivakhnenko, yayınladığı bir makale ile yapay zekanın veri işleme özelliğini tanıttı.
• 1974: Bu tarih AI için kırılma noktası denilebilir. Çünkü Hans Moravec adlı bir bilgisayar bilimcisi, ‘Moravec Paradoksu' denilen bir paradoks ortaya attı. Moravec'e göre yapay zekaya matematiğe dayalı her şeyi öğretebiliriz ki bunun için de ciddi bir maddi kaynak, emek ve zaman gerekiyor. Fakat yapay zekaya bir yaşındaki çocuğun hareketlerini, düşüncelerini, sahip olduğu kabiliyetleri öğretemeyiz. Zira bunları öğretmek, matematiği öğretmekten çok ama çok daha zor. Yani yapay zekaya üst seviye karmaşık hesaplamaları öğretmek, en basit hesaplamaları öğretmekten çok daha kolay. Bu paradoks zamanla yok edilmeye çalışılsa da maalesef başarılı olunamadı. Gerçekten de yapay zekaya en karmaşık satranç hamlesini öğretmek kolay iken, bir yaşındaki çocuğun bir konu hakkındaki düşüncesini öğretmek bir o kadar daha zordu.
• 1979: Bir takım bilgisayar bilimcisi Amerikan Yapay Zeka Derneği'ni (AAAI) kurdular.
• 1981: Japonya, yapay zeka araştırmaları için dudak uçuklatan bir bütçe ayırdı. 850 milyon dolarlık bu bütçe ile ‘Beşinci Nesil Bilgisayar' geliştirildi. Bu bilgisayar, çeviri yapabiliyor, insan gibi konuşabiliyor ve insanlar gibi bir konuyu tartışabiliyordu.
• 1985: AAAI tarafından yapılan sunumda tam otonoma sahip makine teknik çizimleri yapabilen AARON adlı bir algoritma tanıtıldı.
• 1986: Münih Bundeswehr Üniversitesi'nde görevli Ernest Dickmann ve ekibi, ilk sürücüsüz otomobili ürettiler.
• 1987: The International Business Machines (IBM) ve Apple, tarihteki ilk yapay zeka programlama dili LISP'i kullanarak teknolojik ürünler geliştirdiler.
• 1988: Rollo Carpenter adlı bir bilgisayar uzmanı, tamamen insanları eğlendirmesi için Jabberwacky adlı bir robot geliştirdi.
• 1997: IBM tarafından geliştirilen satranç algoritması Deep Blue, dünya satranç şampiyonu Gary Kasparov'u yenen bir algoritma geliştirdi.
• 1998: Dave Hampton ve Caleb Chung ikilisi, çocuklara yönelik ilk yapay zeka evcil hayvan robotunu geliştirdiler.
• 2000: Profesör Cynthia Breazeal, gözleri, kaşları, kulakları, ağzı ve burnu olan, insan duygularını simüle edebilen bir robot geliştirerek robot sektörüne büyük yenilik getirdi.
• 2003: NASA tarafından Mars'a gönderdiği iki uzay aracını hiçbir insan müdahalesi olmadan yapay zeka kullandı ve başarılı şekilde araçları kızıl gezegene indirdi.
• 2006: Twitter, Facebook ve Netflix gibi platformlar altyapılarının yarısını yapay zekaya taşıdılar.
• 2011: Apple, yapay zeka konusunda yeni bir devrim yaparak Siri adını verdiği sesli yanıt sistemini yayınladı.

2011'den sonra yapay zeka daha bilinçli, daha iyi görebilen ve daha iyi duyabilen bir bilince sahip oldu. Apple'ın Siri'yi yayınlaması üzerine tekrar altın çağına dönme sinyalleri veren yapay zeka, o günden beri hala daha geliştiriliyor. Fakat kuşkusuz ki yapay zekanın şu anki en uzman hali, Chat GPT adı verilen algoritma. 2019 yılında 1,5 milyar parametreye sahip Chat GPT-2 algoritması, yapay zeka konusunda büyük ses getirmişti.

2020 yılında OpenAI yayınladığı bir algoritma ile Chat GPT-2'nin daha da geliştiğini, yapay zekanın artık kod, şiir, kitap yazma ve dil öğrenme gibi özelliklerinin olduğunu duyurdu. Chat GPT-3 adı ile yayınlanan algoritma, hem insanlar tarafından hem de kendi kendini geliştirmesiyle 2022 yılında hazır hale geldi. Şu anda dünyadaki en iyi yapay zeka algoritması olarak kabul edilen Chat GPT-3'ün kuşkusuz en büyük özelliği, bilmediği bir bilgiyi herhangi bir yerden öğrendikten sonra asla unutmuyor olması. Kendine has yorumlama özelliği de bulunan Chat GPT-3, birçok alanda insanların en büyük yardımcısı haline gelmiş durumda.