Ağır metal, toksik etki gösteren metallere denir. Kurşun (Pb), Kadmiyum (Cd), Arsenik (As), Cıva (Hg), Demir (Fe), Nikel (Ni), Bakır (Cu), Çinko (Zn) olmak üzere 60’tan fazla ağır metal vardır. Yaşamsal ve yaşamsal olmayan olarak ikiye ayrılırlar.
Yaşamsal olan ağır metaller canlılarda eser miktarda bulunan, hormon ve vitaminlerin yapısına katılan, enzimatik reaksiyonlarda yer alan demir, bakır gibi metallerdir.
Yaşamsal olmayan ağır metaller, çok düşük derişimlerde bile toksik etki gösteren, vücutta birikerek çeşitli sağlık problemlerine neden olan kurşun, kadmiyum, arsenik, cıva gibi metallerdir.
Ağır Metal Kirliliği Nasıl Oluşur?
Ağır metallerin eski çağlardan beri madencilik, demir-çelik sanayi, petrokimya, kağıt endüstrisi, gübre üretimi gibi farklı endüstriyel alanlarda kullanımı olmuştur.
Kullanımı yasak olan bazı pestisitler, kereste koruyucuları, fare zehirleri, bazı tekstil boyaları, arsenik kirliliğine sebep olmaktadır.
En önemli kurşun kirliliği petrol ürünlerinden kaynaklanmaktadır. Kurşunsuz benzin kullanımı bu kirliliğin azalması açından çok önemlidir. Bunun yanı sıra akü, silah, folyo ve ambalaj sanayisinde de kullanılmaktadır.
Kadmiyum, boya endüstrisi, elektrik, elektronik ve otomotivde sıkça kullanılmaktadır. Kullanılan pillerin doğaya atılması kadmiyum kirliliği oluşturur.
Elektronik Nedir?
Elektronik, elektrik enerjisinin kullanarak çalışan bilgi işleme, taşıma veya depolama elemanlarının sistemlerini inceleyen bir bilim dalıdır. Bugün bu yazıyı okuyor olabilmenizde en büyük öncü bilimlerden biri de hemen her gün ad...
Ağır Metallere Maruziyet Nasıl Olur?
Sanayinin gelişmesi, madencilik çalışmaları, modern tarıma geçilmesiyle hava, su ve toprak hızlı şekilde kirlenmiştir. Bu kirlilikler insan sağlığına doğrudan etki etmektedir. İnsanlar kimi zaman hava ve deri yoluyla ağır metallere doğrudan maruz kalırken, kimi zaman da ağır metal bulaşmış yiyecekleri tüketerek dolaylı yoldan maruz kalmaktadır. Endüstriyel atıklarla yer altı sularına ulaşan ağır metaller, bu sularla sulanan sebze ve meyvelerimize bulaşıyor. Kirlenen sularda tutulan balıklara, bu suyu içen hayvanların etine, sütüne ve yumurtasına bulaşıyor. Ağır metal bulaşmış ambalajlarla mutfağımıza giriyor.
Ağır metaller gıda ve yemlere istenilerek koyulmaz. Üretim, paketleme, depolama, taşıma ve çevre etkileriyle gıdaya bulaşan ağır metaller için Türk Gıda Kodeksi Bulaşanlar Yönetmeliği ’nde, yemlerde bulunan ağır metaller için Yemlerde İstenmeyen Maddeler Hakkında Tebliğ’de bulunabilecek maksimum limitler belirtilmiştir. Ambalajlar için limitler Türk Gıda Kodeksi Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemelere Dair Yönetmelik, Türk Gıda Kodeksi Gıda ile Temas Eden Plastik Madde ve Malzemeler Tebliği’nde yer almaktadır.
Ağır Metallerin İnsan Sağlığına Etkisi Nedir?
Ağır metallerin vücuda etkisi alınma yolu, miktarı, metal iyonunun yapısı, kompleks oluşturma yeteneğine bağlıdır. Ağır metaller çok ciddi sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Bunlar; DNA hasarı, otoimmün hastalıklar (ülseratif kolit, crohn hastalığı, romatizma vb.), böbrek hastalığı, alerji, egzama, astım ve nörolojik bozukluklardır (depresyon, migren, Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı).
En toksik ağır metaller ve insan sağlığına etkileri:
- Arsenik ile kontamine sütten zehirlenen bebeklerde, karaciğer büyümesi ve kansızlık, yetişkinlerde deri dökülmesi, deride nasır şeklinde kalınlaşma görülür.
- Cıvaya yüksek düzeyde maruz kalınması durumunda sinir sistemi, cilt, solunum sistemi, kardiyovasküler sistemde işlev bozukluklarına neden olabilir.
- Kadmiyuma yüksek maruziyet sonucu en çok etkilenecek organ böbrektir. Yapılan çalışmalar sonucunda, akciğer ve prostat kanseri oluşumunda kadmiyumun etkisi belirlenmiştir.
- Kurşun, kan veya yumuşak dokularda birikerek belli düzeye geldikten sonra etkisini gösterir. Kurşun zehirlenmesi sonucu oluşan akut zehirlenmelerde kanser, beyin hasarı ve ölüm, bebekler ve çocuklarda ise zekâ geriliği, öğrenme bozuklukları, kronik anemi, bilinç kaybı görülebilmektedir.
Ağır Metallere Maruziyet Nasıl Azaltılabilir?
- Yemek pişirmek için kalaylı tencere ve tava kullanan insanlar toksik bir ağır metal olan kalaya maruz kalabilir. Seramik tava ve tencerelerden silisyum maruziyeti olabilir. Kullanılan tava ve tencerelerin çizik olmamasına dikkat edilmelidir. Hatta bunların yerine çelik tencere ve tavalar tercih edilmelidir.
- Alüminyum folyolara sarılı yiyecekler yüksek ısıda ısıtıldığında yemeğinize alüminyum geçer. Ayrıca yemeklerinizi saklarken plastik saklama kabı yerine cam olanlar tercih edilmelidir.
- Su tesisatları eski ise yenilenmelidir.
- Gıdaları gazete kağıdına temas ettirmek, plastik bidonlara turşu koymak gıdaya ağır metal bulaştırma riskini arttırır.
- Çocuk oyuncakları, makyaj malzemelerinde arsenik gibi ağır metaller bulunabilir. Bu ürünler alınırken ucuz ve bilinmeyen markalar yerine, güvenilir markalardan kaliteli ürünler alınmalıdır.
- Amalgam diş dolguları cıva maruziyetine sebep olur. Amalgam dolgu yaptırılmamalıdır.
- Sigara kurşun, arsenik, kadmiyum gibi ağır metaller içerir. Sigara bırakılmalıdır.
- Deniz ürünlerinin ağır metal bulundurma riski yüksek. FDA tarafından 2004 yılında yayınlanan bir çalışmaya göre, somon balığı, dil balığı, sardalya ve karides başta cıva birikimi söz konusu olduğunda en güvenli seçenekler arasındadır. Bu balıklar tercih edilebilir.
