Oyun Bağımlılığı Nedir? Oyun Bağımlılığı Nedenleri ve Zararları

Oyun bağımlılığı, bilgisayar veya mobil cihazlarla uzun süre boyunca sağlıksız biçimde oyun oynanmasıyla ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Oyun bağımlıları, gerçek dünyayla etkileşime girmek yerine zamanlarını oyunlarla geçirip, favori oyunlarında kendilerini geliştirmek veya başarı elde etmek için harcarlar. Bu rahatsızlıktan muzdarip kimseler kendilerini diğer insanlardan izole etmeye eğilimli olup, önemli sorumluluklarını ihmal ederek tüm vakitlerini oyun oynamaya harcayabilirler.

Duygusal, psikolojik ve mental rahatsızlıkları tanımlayan bir kurum olan DSM-IV’nin kaynağına göre, bilgisayar oyunu bağımlılığı bir hastalık olarak tanımlanmıyor. Buna karşın birçok uzman ve mental sağlık uzmanınca oyun bağımlılığı, resmi bulgularla doğrulanmamasına rağmen gerçek bir hastalık olarak atfediliyor.

Bilgisayar oyunlarının bağımlılık etkisi üzerindeki payı bilinmese de farklı tarzdaki oyunların bağımlılığı tetikleyici olduğu konusunda yapılmış bazı araştırmalar var. Örneğin; birçok araştırmanın sonucuna göre MMO (World of Warcraft gibi) ve FPS (Call of Duty gibi) oyunları, platform ve yarış oyunlarıyla kıyaslandığında oyuncuların bağımlı olma riskini arttırıyor. Zira, bu tip oyunlarda amaç oyuncuların olabildiğince fazla zaman geçirmesi, kendisini oyunun atmosferine kaptırması ve kayda değer başarılar elde etmesidir. Yine oyun bağımlılarının kendilerini bu tarz oyunlarda kanıtlama çabası, oyunun bağımlılık yapıcı etkisini arttırabilmektedir.

Yetişkinlerde oyun bağımlılığı

Medyada oyun bağımlılığı çocuklar ve gençler arasında daha yaygınmış gibi gösterilmesine rağmen yetişkinler de oyun bağımlısına dönüşebilirler. Birçoğumuz bu grubun dışında olsak da istatistik verilerine bakıldığında 30’lu, 40’lı ve 50’li yaşlardaki yetişkinlerin oyun bağımlılığı semptomlarını göstermesi ve bir oyun bağımlısı olmaları son derece olasıdır.

Gençler ve çocukların oyun bağımlısı olmalarının en önemli nedenlerinden biri kendilerini limitlendirememesidir. Yetişkinlerde ise reşit şuur oluştuğundan bu sınırlamanın otokontrol yardımıyla uygulanabileceği varsayılır. Oysa birçok yetişkin sadece sabahları ve akşamları boş vakitlerini geçirmek adına yaptıkları oyun oynama faaliyetlerine karşı zamanla bağımlılık kazanabilirler. Yetişkin bireylerin ilişkiler, duygusal sorunlar, kariyer ve diğer önemli sorumluluklarının ağır basması, onları bir kaçış yolu olarak bilgisayar oyunlarına yönlendirebilir. Bunun bir sonucu olarak oyun bağımlısına dönüşebilirler.

Otokontrolün daha kolay sağlanacağını düşünürsek, yetişkin bireylerin oyun bağımlılığını fark etmeleri ve bağımlılığını sona erdirecek eylemlerde bulunmaları daha kolaydır. Kendilerini bağımlılığa iten nedenlerin bulup sonlandırılmasıyla yetişkinler oyun bağımlılığından kurtulabilecekleri gibi, içeriğimizde yer verdiğimiz “Oyun bağımlılığı nasıl önlenir?” bölümündeki pratik tavsiyelerden faydalanarak, yolun başındayken oyun bağımlılığını nasıl önleyebileceklerini öğrenebilirler.

İlginizi Çekebilir!

Mobil Nedir?

Hücresel bağlantı ve diğer kablosuz bağlantı elemanlarını kullanarak radyo veya uydu sinyalleri üzerinden bağlantı gerçekleştirebilme yeteneğine sahip olan cihazların tümüne mobil cihazlar denir. Günümüzde mobil cihazlar dediğimi...

Oyun Bağımlılığı Nedenleri

Uzmanlar ve önemli kurumlarca resmi olarak “oyun bağımlılığı” hastalık statüsünde tanımlanmadığı için oyun bağımlılığına nelerin neden olduğunu belirtmek imkansız olacaktır. Psikoloji uzmanlarına göre oyun bağımlılığı tıpkı kumar bağımlılığı semptomlarını gösteren bir bağımlılıktır. Kişilerin oyunlara bağımlı olmalarıysa psikolojik ve fizyolojik sorunların yanı sıra kişinin hayatını sürdürdüğü çevreyle alakalıdır.

Oyun bağımlılığını bir yana bırakırsak, bir de oyunların bağımlılık yapma nedenleri söz konusu. Bazı oyunların diğer oyunlara göre kişileri daha fazla bağımlı kılmalarının nedeni de bunlardandır. Teorilere göre bilgisayar, konsol veya video oyunlarının bağımlılık etkisi göstermesinin nedenleri şunlardır:

• Bağımlılık yapan oyunların bir sonu yok: MMORPG başta olmak üzere birçok oyun tipinde oyuncuların “Tamam burası oyunun sonuydu.” diyebilecekleri bir “Game Over” deneyimi sunulmuyor. Oysa bu deneyim kişilerin “Tüm görevleri tamamladım, keşfedilecek yeni bir şey kalmadı” diyerek oyundan uzaklaşmasına yardımcı oluyor. Oyunun bir sonu olmadığı için, sürekli daha iyi olmak adına sonsuz döngüyle rekabet ediliyor.
• Sosyal bağlantılar: Bugünün bilgisayar oyunlarında kullanıcılar yalnız değiller. Oyunda başarılı olmak için diğer oyuncularla etkileşime girmeleri ve çeşitli bağlantılar kurmaları gerekiyor. Bu bağlantılar insanın doğasında olan iletişim mekanizmasını harekete geçiriyor. Böylece bağımlılar gerçek dünyada sohbet etme ihtiyacını oyunlar üzerinden karşılayabileceğini düşünüyorlar.
• Karakter seviye sistemi: Karakterlerin seviyelerinin olduğu oyunlar artık her yerdeler. Bir oyuna başlarken size oldukça temel özelliklere sahip bir karakter sunulur. Birkaç dakikalık efor sarfettikten sonra, karakteriniz yeni bir seviyeye geçiş yapar ve sahip olduğu deneyim, güç, zeka, savunma puanı gibi değerleri gelişir. Bir ödüllendirme sistemi olan bu seviye sistemi, farkında olmadan sizi “daha iyi olmak istiyorsan daha fazla vakit geçirmelisin” algısına mahkum bırakırlar. İleri seviyelere gelindiğindeyse daha üst seviyelere çıkmak oyunun başına nazaran oldukça zordur. Kimi zaman yeni bir seviyeye ulaşmanız için aylarca uğraşmanız gerekebilir. Düşünün ki, bir oyuna yeni başladığınız anda ilk seviyeye ulaşmanız için 1 ay uğraşmanız gerekiyor. Sizce, bu oyun hala bağımlılık yapıcı olabilir miydi?
• İş birliği ve dünya çapının çekiciliği: Multiplayer olarak adlandırdığımı çok oyunculu oyun modları dev şirketlerin hazırladığı oyunlar için tartışılmaz bir ihtiyaç. Bu modda dünya çapındaki rakiplere karşı mücadele eden oyuncular, takım arkadaşlarıyla iş birliği yaparlar. Bu duygu, bağımlılara kendilerinin tek başına olmadıkları hissini aşılar.
• Oyun içi varlıklar: Oyun içi varlıklar gerçek dünyada olduğu gibi kişilerin kendilerini değerli hissetmelerine neden olur. Daha çok güç, kontrol ve saygı kazanmak için bu varlıkları edinmesi gerektiğinin farkında olan kişiler, tüm vakitlerini oyun içindeki varlıklara erişmek adına kullanabilirler.
• Ödül sistemi: Bağımlılık riski yüksek oyunlar size daima belli değişkenlere bağlı olarak ödüller sunarlar. Bazen elinizdeki tüm görevleri bitirdiğinizde sizi bekleyen büyük bir ödül varken, bazen oyuna günün belli saat aralıklarında giriş yapmak ödülünüzü almak için yeterlidir. Bu ödüllerin ekstradan çaba sarf edilmeden veya minimum çabayla alınabilmesi, kişilerin kolayca ödüle ulaşma dürtülerini harekete geçirerek bağımlılığa dönüşebilirler.
• Online olunmasa bile oynanabilir: Yeni nesil oyunlar artık sürekli çevrimiçi olmanıza gerek kalmadan oynanabiliyorlar. Örneğin bir oyuncu kendi envanterindeki eşyaları satılığa çıkarıp, gün içinde zorunlu olduğu işleri hallederken eve geldiğinde kaldığı yerden oyunda var olmaya devam edebilir. Elbette bir şeyleri kaçırdığı hissinden kurtulması için bu kişilerin olabildiği kadar oyunda çevrimiçi olması gerekecektir.
• Oyun şirketlerinin heyecan verici yenilikleri: Oyunlar yukardaki tüm cazip avantajlarına rağmen bir süre sonra oyunculara çekici gelmeyi bırakabilirler. Bu aşamada yayıncı şirket oyuna yeni bir özellik, harita, eşya veya karakter getirerek oyunculara oyunda vakit geçirmesi adına yeni bir neden sunmuş olurlar.
• Oyunlar para kazandırabilir: Profesyonel manada oyun oynayan e-spor tutkunları çeşitli müsabakalar karşılığında para kazanır ve rahat bir hayat sürerler. Oyun bağımlıları bunları görerek kendilerini motive edebilir ve para kazanma hayaliyle yeteneklerini geliştirmek için oyunlarda daha fazla vakit geçirebilirler.
• Edinilen yapay duygular: Ortam yapay ancak ortamın içindeki insanların tamamı gerçektir. Sizler gibi masalarının başına oturmuş insanlar sizinle birlikte aynı hedefleri tamamlamaya çalışırlar. Kullanıcıların birlikte kurdukları ekipler, birbirlerine olan yardımlaşmaları oyundaki diğer karakterlere yakınlık kurup, gerçek dünyadaki duyguları yapaylaştırılmış şekilde hissetmesine neden olabilir. Sonuç olarak oyuncular burada edindikleri zorluksuz yapay duyguları, gerçekçi duygular kadar kuvvetli kabul ederek bilgisayar bağımlısına dönüşebilirler.

Oyun bağımlılığı testi

Oyun bağımlılığı testi, kendi kendinize uygulayabileceğiniz ve verdiğiniz cevaplardan yola çıkarak testin sonucunda oyun bağımlısı olup olmadığınızı anlamanıza yardımcı olan soru/cevap ritüelidir. Aşağıdaki 14 soruyu kendinize sorduğunuzda en az 5 tanesine “Evet” yanıtını alabiliyorsanız bu, oyun bağımlısı olduğunuz anlamına gelebilir.

1. Video oyunları oynamak için çok zaman harcadığınızda suçluluk hissediyor musunuz?
2. Bilgisayar başında vakit geçirdiğiniz için baş ağrıları, boyun ağrısı, eklemlerde ağrı ve sırt ağrısı vb. hissediyor musunuz?
3. Oyun cevap vermediğinde veya hızlı oynamadığında (lag) öfke hissediyor musunuz?
4. Aile ve arkadaşlarınızla yeterince vakit geçiriyor musunuz?
5. Yemek öğünlerinizi hali hazırdaki oyununuz devam ettiği için ertelediğiniz ve oyununuz sona erdikten sonra yediğiniz oluyor mu?
6. Günlük olarak yeni oyunları veya favori oyununuza ilişkin detayları, yenilikleri, ipuçları vb. araştırıyor musunuz?
7. Eski bilgisayar oyunlarını oynamaktan zevk alıyor musunuz?
8. Yeni bir bilgisayar oyunu aldığınızda kendinizi mutlu ve heyecanlı hissediyor musunuz?
9. Bilgisayar oyunları olmadan yaşayamayacağınızı ve hayatınızın anlamsız olabileceğini düşünüyor musunuz?
10. Oyun oynarken birilerinin sizi bölmesi durumunda sinirleniyor ve tepki gösteriyor musunuz?
11. Oyun oynamayı bırakmak için birkaç kez denediniz, ancak başarısız oldunuz mu?
12. Oyun oynamadan önce size keyif veren sosyal faaliyetlerinizi hala sürdürüyor musunuz?
13. Etrafınızdaki insanlarla sadece oyunlar hakkında konuştuğunuzu ve yalnızca bu konudan bahsettiğinizde muhabbetten keyif aldığınızı hiç fark ettiniz mi?
14. Kendinizi bir video oyunu veya video oyunu karakteri olarak rüyanızda gördünüz mü?

Oyun Bağımlılığı Zararları

• Önemli oranda kilo alımı veya kilo kaybı.
• Uyku bozuklukları.
• Ani ruh hali değişiklikleri.
• Uyku eksikliği.
• Arkadaş ve ile üyelerinden uzak durmak.
• Atlanan yemek öğünleri nedeniyle sağlıksız beslenme.
• Kötü iş ve akademik başarı performansı.
• Sosyal ilişkiler ve yetenekler konusunda başarısızlıklar.
• Dopamin seviyesindeki değişimler ve bazı diğer hormonal değişiklikler.
• Fiziksel değişimler ve kişisel hijyen düzenini aksatmak ve bunu alışkanlık haline getirmek.
• Yorgunluk ve tükenmişlik hissi.
• Karpal tüneli sendromu.
• Şiddetli ve bazen kontrol edilemeyen saldırganlık ve sinirlilik hali.

Oyun bağımlılığı nasıl önlenir?

Oyun bağımlılığı kişinin sağlığı ve sosyal hayatı için fazlasıyla zararlı olabilir. Aşağıdaki adımlar yardımıyla, oyun bağımlılığı nasıl önlenir, kendinizi veya çocuklarınızı oyun bağımlılığından nasıl uzak tutabileceğinize ilişkin detayları öğrenebilirsiniz.

1. Sorumluluğu kabul etmek: Oyun bağımlılığı sorunu, oyunun içinde değil, birey içerisinde yatmaktadır. Bağımlılığı yenmek için gönüllü olunana dek hiçbir yöntem oyun bağımlılığı tedavisi için başarı getiremez. Sorunun video oyunlarının varlığı veya içeriği olmadığını, onları oynamak isteyen kişi olarak sizin olabileceğinizi kabul etmelisiniz.
2. Etkiyi tanımlayın: Oyun oynamak için günde kaç saat harcıyorsunuz? Normalde hafta sonu dışarı çıkıyor musun? En son ne zaman kitap okudunuz? Bağımlılığın olumsuz etkilerini tanımlamak, olumlu gelişmelere odaklanmanıza ve gerçekten eksik olan şeyleri geri kazanmanıza yardımcı olacaktır.
3. Suçlamaktan kaçının: Çözmeniz gereken problemler için başkalarını suçlamak problemleri çözmez. Oyun endüstrisi veya üreticiler bu sorunun sebebi değildir ve onları suçlamak yardımcı olamaz. Oyuncuların büyük bir kesimi sağlıklı bireylerden oluşur. Sorumlulukların bilincine varmak oyun bağımlılığını durdurmanın ilk adımıdır.
4. Pozitif kalın: Sorunun olumsuz yönlerini belirlemek önemli olsa da, yaptığınız hedefe ve ilerlemeye odaklanmak da önemlidir. Pozitif kalmayı ve sorunu çözeceğinize inanmayı bırakmayın.
5. Limitleri ayarlayın: Oyun oynamak için günde bir saatiniz olduğuna karar veriyorsanız, buna bağlı kalın. Oyunlarınızı doğru seçin! Eğer çok fazla zaman gerektiren bir oyun oynuyorsanız veya birçok MMO gibi açık uçlu bir oyun oynuyorsanız, muhtemelen farklı bir oyunu veya farklı oyun türlerini denemelisiniz. Günlük maksimum 2 saatinizi oyun oynamak geçirmeniz gerektiğini unutmayın.
6. Çocuğunuzun oyun süresini takip edin: Ebeveynseniz kontrol sizin elinizdedir. Çocuklarınız sizi dinlemezse, oyun konsolunun kaldırılması veya bilgisayarda yönetimsel kontrolün ayarlanması sorunu daha iyi ele almanızı sağlayabilir.
7. Haftada oynanan toplam saati analiz edin: Bir haftada ne kadar bilgisayar oynuyorsunuz? Her zaman kontrol edin haftada 14 ila 25 saat birçok sıkı oyuncu için kabul edilebilirdir. Oyun süreniz bu sınırın üzerindeyse ciddi bir bağımlılıkla karşı karşıyasınız demektir.
8. Aile bireylerinizden yardım isteyin: Ebeveynlerinizin bilgisayar oyunu oynamak için katı bir süre sınırı koymasını isteyin. Bu konuda yardımcı olabilecek ücretsiz programları kullanmasını önerin. Aile bireylerinizin yardımıyla oyun bağımlılığından kolayca sıyrılabilirsiniz.
9. Yapacak başka bir şey bulun: Oyunların dışında vakit geçirebileceğiniz gerçekten harika şeyler var ve hepsi sizi bekliyor. İlginizi yeni hobilere yönlendirerek, oyunların hayatınızın rotasından çıkarabilirsiniz.